Staatsmanschap mag nooit uit de mode geraken

Ik sta niet bekend als het nostalgische type. Mijn vrienden kennen me als iemand die graag vooruitkijkt en vooruit wil. Over één iets ben ik wel nostalgisch: staatsmanschap. Politici die over de partijgrenzen heen keken, durfden samenwerken, moeilijke beslissingen namen, maar die bovenal verantwoordelijkheid durfden nemen. In tegenstelling tot de ‘driekwartbroek’ zou staatsmanschap nooit uit de mode mogen geraken.

In onze huidig politieke landschap ontbreekt het al een tijdje aan staatsmannen/-vrouwen. We staan stil met ons land. Hoewel de Vivaldi-regering had aangekondigd een “hervormingsregering” te gaan worden, is het rapport zeer mager: geen arbeidsmarkthervorming, geen pensioenhervorming, geen fiscale hervorming en geen staatshervorming. Daarboven komt een begroting die de slechtste is van de Europese Unie. Zo strompelen we verder.

Toegegeven, de tijden zijn niet gemakkelijk. We komen uit een gezondheidscrisis die overloopt in een energiecrisis. De druk op onze begroting was al groot: de fouten die in vorige federale regering werden gemaakt met de onderfinanciering van de Tax shift, zorgde voor een tekort. De minste tegenslag doet onze begrotingstrein verder ontsporen.

Maar de excuses verbleken bij het overlopen van het bilan van Vivaldi. Het federale begrotingstekort bedraagt meer dan 33 miljard euro. Wie denkt dat met een ontslag van de bevoegde staatssecretaris het begrotingsbilan schoon geveegd zou zijn, is eraan voor de moeite. Trouwens, de staatssecretaris moest niet ontslag nemen omdat ze erin geslaagd was om de meest bloedrode begroting van de Europese Unie voor te leggen, maar omdat ze na de begrotingsgesprekken voorzichtig wilde zijn en enkel inkomsten wou boeken waar al concrete maatregelen tegenover stonden. Daarbij komt dat de nieuwe staatssecretaris, Alexia Bertrand, vorige week het exacte bedrag van het tekort niet eens bleek te kennen.

Maar de begrotingskelk moet tot op de bodem leeg. Het Rekenhof weigerde deze week om de federale begroting zelfs maar te controleren. “Te veel significante onzekerheden en tekortkomingen op vlak van ontvangsten”, luidde het. In een land dat zijn burgers aan een belastingdruk onderwerpt die bij de hoogste is ter wereld, zijn bij de federale begroting dus de ontvangsten nog te onzeker om de begroting zelfs maar te laten controleren. En dat met een tekort van meer dan 33 miljard. Il faut le faire.

Als klap op de vuurpijl bleek deze week dat de begrotingsbesprekingen deels plaatsvonden … via WhatsApp (Mark Zuckerberg zal alvast blij geweest zijn). Ongeacht of premier De Croo (Open VLD) nu wel of niet zijn fiat had gegeven voor de begroting zoals Eva De Bleeker (Open VLD) die wilde indienen, rijst de bredere vraag wat een dergelijke werkwijze zegt over de manier waarop met het belastinggeld wordt omgegaan.

Dit alles getuigt van een stuitend gebrek aan respect, aan sérieux, aan staatsmanschap. Op zoek naar antwoorden, krijgt de burger van de Vivaldi-regering al meer dan twee jaar te horen dat een werkzaamheidsgraad van 80 procent alle uitgaven zal financieren. Maar een hervorming van de arbeidsmarkt die stappen zet naar die 80 procent, nee, daar komt Vivaldi niet toe. De Vivaldi-regering is als de luie jongen uit de klas die zegt dat hij goud wil halen op de Olympische Spelen en alvast het geld uitgeeft dat hij dan zou verdienen, maar vervolgens geen enkele stap zet om dat doel te bereiken. Alleen is het slachtoffer hier wel de burger en mag van een federale regering hopelijk meer verwacht worden dan van een puber. Wanneer staat er iemand op die met de vuist op tafel klopt en zegt: zaaien kan alleen als er nog iets in de zak zit? Wanneer staat de volgende staatsman/-vrouw op?

De enige manier om deze lethargie te doorbreken, zijn hervormingen. Hervorm die arbeidsmarkt, waarbij elke geactiveerde meer koopkracht heeft en opnieuw zuurstof geeft aan onze begroting. “Gouverner, c’est prévoir”, en dus moeten ook die pensioenhervorming er eindelijk komen om onze pensioenen op lange termijn betaalbaar te houden. En vooral: wees niet bang van een fiscale hervorming die ons belastingstelsel stevig opkuist. Voer beleid beste regering, en breng terug perspectief op een begroting op orde, zoals het een staatsman/-vrouw betaamt.

Bij wie PS-voorzitter Paul Magnette afgelopen vrijdag bezig zag in De Afspraak op vrijdag, zakt de moed helemaal in de schoenen. De Waalse socialisten lachen het begrotingstekort liever weg en blokkeren elke hervorming. Federaal lijken we daarom enkel nog tot extra uitgaven te kunnen beslissen. Geen enkele hervorming is federaal nog levensvatbaar. En het slachtoffer zijn de volgende generaties. Tijd dat de volgende staatsman/-vrouw opstaat.